Dlaczego zatorowość płucna to niebezpieczny stan? Fakty, które warto poznać.
Niektóre schorzenia mają z reguły charakter nagły i gwałtowny. Do tej grupy zaliczyć można zatorowość płucną – przypadłość, która potrafi zaatakować bardzo podstępnie. Warto zapoznać się z podstawowymi informacjami na jej temat, a co najważniejsze – zapamiętać kilka sztandarowych objawów.
Na czym polega zatorowość płucna?
Istota tego zaburzenia to zwężenie lub całkowite zablokowanie głównego pnia płucnego, jednej z tętnic płucnych lub odchodzących od niej mniejszych tętniczek. Mówiąc inaczej – przeszkoda znajduje się na poziomie którejś z tętnic, będącej częścią systemu doprowadzającego krew do płuc. Przyczyną wystąpienia powyższej sytuacji jest zaklinowanie się w naczyniu tętniczym materiału zatorowego, najczęściej zakrzepu (bryłki skrzepniętej krwi), który wytworzył się w żyłach głębokich kończyn dolnych i przypłynął stamtąd drogą naczyń krwionośnych.
Zatorowość płucną zakwalifikowano jako jedną z postaci żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej.
Kto narażony jest na powstanie zakrzepu?
Formowaniu się niebezpiecznych skrzeplin w żyłach sprzyjają następujące sytuacje: stan po operacji (z uszkodzeniem ścian naczyń); długotrwałe unieruchomienie spowalniające przepływ krwi przez naczynia (np. podróż samolotem, złamanie nogi); specyficzne choroby genetyczne (nadmiernie aktywujące układ krzepnięcia krwi). Przyjmowanie środków antykoncepcyjnych również może stymulować tworzenie się zakrzepów.
Negatywne następstwa zatorowości
Do niebezpiecznych konsekwencji zatorowości zaliczamy wyłączenie pewnego fragmentu krążenia płucnego - część krwi nie dociera do płuc, w związku z czym nie może pobrać tlenu, aby następnie uwolnić go w tkankach. Kolejna dotkliwa implikacja to nadmierne przeciążenie serca, które nie jest w stanie przeciwstawić się rosnącemu oporowi. Może dojść do wstrząsu lub zatrzymania krążenia ustrojowego. Masywny zator w tętnicy płucnej zagraża życiu!
Kombinacja różnych czynników decyduje o stopniu ciężkości stanu pacjenta. Przede wszystkim ważne są: lokalizacja, w której usytuowała się skrzeplina (główna tętnica / mniejsze odgałęzienie); wielkość zakrzepu (duży / niewielki); stopień zablokowania naczynia (zatkanie / zwężenie) oraz stan ogólny chorego (osoba posiadająca schorzenia przewlekłe / człowiek zdrowy). Na podstawie analizy tych danych, lekarz jest w stanie określić rokowania.
Młody pacjent w dobrym stanie ogólnym, u którego mała skrzeplina spowodowała zwężenie końcowej tętniczki prawdopodobnie będzie prezentował jedynie nieliczne, słabo nasilone objawy i nie doświadczy żadnych przykrych skutków.
Jeśli natomiast spory zakrzep ulokuje się w wiodącej arterii (całkowicie zamykając to naczynie), a pacjent dodatkowo cierpi np. na niewydolność serca – mamy do czynienia z sytuacją krytyczną, która często prowadzi do nagłego zgonu.
Jakie objawy dominują?
Do klasycznych symptomów zatorowości płucnej należą: silna duszność, ból w rejonie mostka (lub innej części klatki piersiowej), kaszel, osłabienie i omdlenia. Poprzedzać je mogą: obrzęk oraz ból kończyny dolnej (objawy wskazujące na pochodzenie zakrzepu z żył głębokich bolących okolic nogi).
Jakie badania pomogą w diagnostyce?
Potrzebne są głównie badania obrazowe, które potwierdzą lub wykluczą zaczopowanie tętnicy przez skrzeplinę, np. arteriografia, tomografia komputerowa.
Lekarze często przeprowadzają również inne badania, które ułatwiają rozpoznanie zatorowości płucnej. EKG oraz echo serca - pozwolą na ocenę stanu i wydolności mięśnia sercowego. RTG klatki piersiowej - przyda się, aby wstępnie zanalizować zmiany w płucach (jeśli są zauważalne). USG kończyn dolnych - może uwidocznić zmiany charakterystyczne dla zakrzepicy żył głębokich. Standardowo oznacza się również stężenie D-dimerów (w badaniu laboratoryjnym). Prawidłowy poziom tego parametru wyklucza obecność świeżego zakrzepu.
Dostępne metody leczenia
U większości pacjentów podstawę stanowi terapia z wykorzystaniem środków przeciwkrzepliwych, które nie dopuszczają do formowania się kolejnych zakrzepów (do tej grupy zaliczamy np. heparynę i acenokumarol). W przypadku łagodnego epizodu zakrzepicy - takie leczenie jest wystarczające.
W razie konkretnych wskazań oraz przy cięższych postaciach choroby, specjaliści wprowadzają preparaty trombolityczne - czyli takie, które rozpuszczają wytworzoną już skrzeplinę, dzięki czemu zlikwidowana zostaje blokada w krążeniu. Przykładowy lek to streptokinaza.
Jeśli istnieją wyraźne przeciwwskazania do zastosowania powyższych metod albo okażą się one nieskuteczne – chirurdzy wykonują zabieg embolektomii metodą klasyczną (operacyjne usunięcie zakrzepu) lub techniką przezskórną (rozdrobnienie skrzepliny przy użyciu końcówki wprowadzonej do naczynia przez specjalny cewnik).
Schemat leczenia zawsze dobierany jest na podstawie oceny stanu klinicznego i stopnia zaawansowania choroby danego pacjenta.
Więcej na temat leczenia zatorowości płucnej przeczytasz tutaj.
Niepokojący jest fakt, że zatorowość płucna może wystąpić nagle - u osoby, która zupełnie się tego nie spodziewa. Znajomość kilku charakterystycznych symptomów oraz czynników ryzyka zdecydowanie ułatwia identyfikację tego stanu. Wprowadzenie odpowiedniej terapii odgrywa fundamentalną rolę w leczeniu zatorowości, dlatego zawsze warto wezwać pomoc.